Het is een situatie waar niemand zich in wil bevinden, in de winkel staan en je realiseren dat je niet genoeg geld hebt voor een pakje tampons. Voor de meeste mensen is het een ver-van-mijn-bed-show, maar het fenomeen, bekend als menstruatiearmoede, komt vaker voor dan gedacht. De gemeente Leiden heeft besloten zich actief in te zetten om menstruatiearmoede te bestrijden en ondersteunt daarom het project ‘menstruatieproducten uitgiftepunten’ (MUP’s), van het Armoedefonds. In Leiden zijn er op dit moment 21 van deze uitgiftepunten, en dit aantal blijft groeien.
“Je merkt dat vrouwen naar andere oplossingen grijpen, zoals papier, washandjes, of dat ze gewoon thuisblijven. Je hoort echt schrijnende verhalen”, vertelt Penny van Laarhoven van de afdeling menstruatiearmoede van het Armoedefonds. Volgens haar komen dit soort creatieve huis, tuin- en keukenoplossingen geregeld voor als vrouwen niet genoeg geld hebben voor maandverband of tampons. Ze benadrukt dat de vraag naar menstruatieproducten blijft toenemen.
Getroffen
Menstruatiearmoede is een toenemend probleem in Nederland. Uit recent onderzoek van Neighbourhood Feminists blijkt dat landelijk 1 op de 8 vrouwen weleens te weinig geld heeft voor menstruatieproducten. Een bloedserieus probleem waar ook vrouwen in Leiden mee geconfronteerd worden. In 2021 ging het nog om 1 op de 10 vrouwen die weleens met menstruatiearmoede worstelde, maar de afgelopen jaren is dit aantal gestegen. Vrouwen in kwetsbare posities, zoals vrouwen die leven in armoede of met schulden kampen, worden het meest getroffen. Deze groep heeft vaak geen ruimte voor extra uitgaven door een krap budget. “Je kunt best een keer aan een vriendin een maandverbandje vragen, maar het blijft moeilijk om aan te geven dat je er structureel geen geld voor hebt”, legt van Laarhoven uit.
Ondanks de toegenemende zichtbaarheid blijft menstruatiearmoede vaak onderbelicht. Zeker op lokaal niveau is het moeilijk om onderzoek te doen, legt communicatiemedewerker Dewi van Duijn van de gemeente Leiden uit. Schaamte en taboes rondom menstruatie en armoede maken het lastig voor vrouwen om hierover te praten. Om de situatie toch in beeld te krijgen, kijkt de gemeente daarom naar de algemene armoedecijfers in de stad. “We weten dat circa 12% van de Leidse inwoners een inkomen heeft tot 120% van het sociaal minimum. Voor die groep is rondkomen sowieso moeilijk. En dan zijn menstruatieproducten soms te duur”, vertelt van Duijn.
Sociale dimensie
Menstruatiearmoede draait niet alleen om het gebrek aan producten, het heeft ook een grote sociale impact. Het is belangrijk om te beseffen dat menstruatiearmoede niet slechts een financieel probleem is, maar ook een sociale dimensie kent Voor veel vrouwen vormt het namelijk een belemmering die hen uitsluit van gelijke deelname aan de maatschappij. Zoals van Laarhoven aangeeft, “Als je geen toegang hebt tot menstruatieproducten, betekent dat dat je een paar dagen niet kunt meedoen.” Deze gemiste dagen kunnen flink oplopen en als gevolg missen meisjes school, kunnen vrouwen niet naar hun werk en moeten ze sociale activiteiten laten schieten. “Vanuit het standpunt van inclusie en gelijkheid moet iedereen mee kunnen doen in de maatschappij en mag niemand worden tegen gehouden”, voegt van Laarhoven toe.
Gemeente gaat aan de slag
Om ervoor te zorgen dat er op grote schaal gratis menstruatieproducten beschikbaar zijn, heeft de gemeente Leiden besloten het project menstruatieproducten uitgiftepunten (MUP’s) financieel te ondersteunen. MUP’s zijn uitgiftepunten waar gratis menstruatieproducten beschikbaar zijn. Dit kunnen bijvoorbeeld kastjes zijn die worden gevuld met menstruatieproducten legt van Laarhoven uit.
De gemeente Leiden is zich al langere tijd bewust van de ernst van het probleem en besloot in 2022 om een actieve aanpak te kiezen. Destijds werden er in de gemeenteraad middelen beschikbaar gesteld om het aantal MUP’s te verdubbelen. Deze aanpak werpt zijn vruchten af: van slechts acht uitgiftepunten in 2022 is het aantal uitgegroeid tot 21 verspreid over heel Leiden. “Hiermee willen we zorgen dat iedereen een uitgiftepunt in de buurt heeft om gratis menstruatieproducten te ontvangen”, laat van Duijn weten.
De MUP’s zijn door de hele stad te vinden, met locaties in onder andere scholen, buurthuizen en andere maatschappelijke organisaties. Zo zijn er uitgiftepunten bij MBO Rijnland, het Leonardo College, het vrouw- en kindcentrum De Spiegeling en stichting De Binnenveste.
Schaamte en taboe
Ondanks dat menstruatie een natuurlijk proces is, blijft er veel schaamte en taboe omheen hangen. “Vrouwen praten er niet makkelijk over,” zegt van Laarhoven, en ook van Duijn onderstreept dat menstruatiearmoede een ‘taboeonderwerp’ blijft. Hoewel bijna de helft van de bevolking voor een groot deel van hun leven menstrueert, wordt er nog weinig onderzoek naar gedaan en is er een gebrek aan kennis. Ook armoede is zo’n taboeonderwerp, waardoor menstruatiearmoede vaak onbesproken blijft.
Om het stigma te doorbreken, is het essentieel dat menstruatieproducten op een laagdrempelige manier beschikbaar zijn. “Het is belangrijk dat je niet te veel hoeft te vragen of jezelf hoeft te bewijzen, je moet het in feite gewoon mee kunnen nemen”, zegt van Laarhoven. Daarnaast is het van belang om openlijk te praten over zowel menstruatie als armoede. Volgens van Laarhoven heeft het menstruatie uitgiftepunt project in die zin ook een taboedoorbrekende werking.
Succesvol
De gemeente is tevreden met de voortgang van het project en dat de afgiftepunten steeds zichtbaarder worden. “De inwoners weten de afgiftepunten in Leiden goed te vinden”, stelt van Duijn. “Op basis van de gretige afname van de menstruatieproducten gaan wij ervan uit dat dit initiatief wordt gewaardeerd.”
Het is duidelijk dat menstruatiearmoede niet slechts een individueel probleem is, maar een sociaal vraagstuk dat vraagt om aandacht en concrete actie. Het project van het Armoedefonds is een stap in de goede richting om ervoor te zorgen dat niemand wordt belemmert door menstruatie. Het is echter ook van groot belang om de schaamtecultuur rondom dit onderwerp te doorbreken. De gemeente Leiden hoopt een belangrijke bijdrage te leveren aan de bewustwording en bestrijding van menstruatiearmoede, “We vinden het in Leiden namelijk belangrijk dat iedereen mee kan doen.”
Telefoon Redactie
071 - 5425160
