Eens in de maand, op een donderdagavond, organiseert de Werkgroep Leidse Sterrewacht een Avondje Sterrrewacht. Plaats van handeling: de Oude Sterrewacht, aan de Sterrenwachtlaan in Leiden.
Theo Klaver van de Werkgroep over wat er op zo’n avond gebeurt: “We beginnen altijd met een lezing en dat zijn verschillende onderwerpen, vanavond was het over de zon.” Daarna wordt er, in meerdere groepen, een rondleiding langs de historische telescopen gegeven.
Het Avondje Sterrewacht is niet de enige activiteit die de Werkgroep Leidse Sterrewacht organiseert. Klaver: “Daarnaast hebben we ook nog groepsavonden, van bedrijven of van andere instituten. En die leiden we ook rond. We hebben per jaar ongeveer duizend bezoekers. Daarnaast hebben we dan ook nog internetuitzendingen. En dat is heel verschillend: de ene keer hebben we duizend mensen, we hebben één keer een zonsverduistering op internet uitgezonden, hadden we negentienduizend mensen, dus dat ging heel mooi. Dus we hebben wel heel veel activiteiten die zeg maar hier plaatsvinden en Avondje Sterrewacht is daar eentje van.”
Geschiedenis
De eerste sterrewacht van Leiden stond vanaf 1633 op het dak van het Academiegebouw aan het Rapenburg. In de eeuwen erna volgden er diverse veranderingen maar het instrumentarium stelde niet zoveel voor. De komst van Frederik Kaiser als directeur van de Sterrewacht, in 1837, zorgde voor een impuls. Zo werd rond dezelfde tijd de 6-duims Merz telescoop geïnstalleerd. Daarna zette Kaiser zich in voor de bouw van een geheel nieuw observatorium. Dat werd in 1861 in gebruik genomen, op het terrein van de Hortus botanicus. De Hortus was niet zo blij met de bouw ervan, zo vertelt Klaver: “Nee, ze hebben dus het stuk land van de Hortus zeg maar overgenomen. De heer Kaiser heeft dat met de regering voor elkaar gekregen, dat ze hier de sterrewacht mochten gaan bouwen.” Aardig detail is dat de directeur van de Hortus op reis was naar Indonesië. In die tijd duurde zo’n reis wel even en zag directeur Kaiser zijn kans schoon.
Vrede
Dat leverde de eeuwen erna wel wat onmin op tussen beide instituten. Donderdag 6 februari werd, met de opening van de tentoonstelling Planten & Planeten, de vrede symbolisch getekend. Klaver over die tentoonstelling: “Het is zeg maar de verbinding tussen de Hortus en de Sterrewacht. De Hortus heeft daar een groot aandeel in gehad om dat te organiseren. En als je daar doorheen loopt, dan begin je met de film Powers of Ten. Dat betekent dat je iedere keer van één vierkante meter, naar tien gaat, naar honderd en dat gaat heel snel, dat je dan heel ver in het heelal kijkt. En op een gegeven moment heb je een compleet plaatje van het hele heelal. Daarna heb je zeg maar de planten van de Hortus. En daar staan allerlei soorten planten en wat er allemaal gebeurt met die planten.”
Telescopen
In, of misschien beter gezegd op de Oude Sterrewacht staan nog vier historische telescopen. De oudste is uit 1837, de jongste uit 1947. Aan Klaver de vraag of die telescopen in hun tijd het neusje van de zalm waren? “Die van 1837, zeg maar die eerst op het Academiegebouw stond, was het neusje van de zalm. Dat is een zes inch kijker, iets van zestien centimeter. Daar heeft ook Kaiser door gekeken en allerlei sterrenkundige informatie verzameld. Later, met de tien-duims iets minder. Want op een gegeven moment kwamen er natuurlijk in Chili en Palmas allerlei grote telescopen en daar was veel betere informatie.”
Wat ook een rol speelde was dat toen de Leidse sterrewacht werd gebouwd, deze aan de rand van de stad lag. Met steeds meer bebouwing er omheen, werden de avonden en nachten niet meer zo donker.
Gevraagd naar de staat van de telescopen vertelt Klaver dat de Werkgroep Leidse Sterrewacht de telescopen onderhoudt. En dan gaat het om de lenzen en de mechanica. Zo nu en dan wordt er ook een beroep gedaan op een school of een specialist om kapotte dingen opnieuw te maken. Onderdelen voor een oude telescoop vind je nu eenmaal niet in een winkel.
Vrijwilligers
De Werkgroep Leidse Sterrewacht heeft altijd wel behoefte aan vrijwilligers, al is het maar om de vergrijzing voor te blijven. Naar wat voor een mensen zijn ze dan op zoek? En moeten ze per se iets met sterrenkunde hebben? Klaver: “Niet noodzakelijkerwijs. Het is natuurlijk mooi meegenomen want dan kunnen ze natuurlijk wel iets vertellen over de verschillende objecten die je gaat zien. Maar we hebben ook behoefte aan elektronica, voor een IT. Mechanisch, vetten zeg maar om alles in te smeren en alles netjes en soepel te houden. Dus je hebt verschillende soorten mensen nodig.”
Meer ontdekken?
Zaterdag 8 en zondag 9 maart houdt de Oude Sterrewacht open dagen. Zaterdag van 14.00 tot 23.00 uur, zondag van 14.00 tot 22.00 uur.
Kijk ook eens op de site van de Werkgroep Leidse Sterrewacht of op deze van de Universiteit Leiden, over de Oude Sterrewacht. Op beide sites vind je ook meer informatie over de historische telescopen van de Oude Sterrewacht.
Tot slot: meer informatie over de eerdergenoemde tentoonstelling Planten & Planeten vind je hier.
Telefoon Redactie
071 - 5425160
