Boeken die kunstenaars gebruiken om schetsen te maken, te experimenteren en kleuren uit te proberen blijven meestal in het bezit van de kunstenaar. Tot en met zondag 23 maart is er bij Ars Aemula Naturae (ARS) de tentoonstelling BOEK&BEELD te zien waarin die boeken wel zichtbaar worden.
Over die boeken spraken we met twee ARS-leden: de kunstenaars Annelies Brakkee en Barthel Brussee. Brakkee vertelde dat de tentoonstellingscommissie van ARS met het idee voor BOEK&BEELD kwam. Basis was de collectie van ARS-lid Bert van der Veer: boeken met etsen die door leden en cursisten in het gebouw van ARS werden gemaakt. Brakkee: “En die verzameling, die wilden we hier nog één keer tonen omdat Bert van der Veer in 2021 overleden is. En toen dachten we: daar omheen gaan we kijken, wat hebben de leden van ARS te bieden aan alles wat met boek en beeld te maken heeft?”
Volgens Brakkee is er vast weleens ergens eerder een dergelijk tentoonstelling van boeken van kunstenaars geweest, maar bij ARS in haar herinnering niet eerder. “En het is wel bijzonder dat je een inkijkje krijgt, in schetsboeken bijvoorbeeld van kunstenaars, ontwerpboeken, dat soort dingen. Meestal krijg je het product te zien, het uiteindelijk kunstwerk. En hier zie je allerlei gedachtes.”
Weg ermee?
Waarom die boekjes nog bewaren, als een kunstwerk eenmaal af is? Brussee: “Nou, ik vind het juist ontzettend interessant om ze te bewaren. Niet alleen als geheugensteuntje, van ik heb die en die kleur op mijn schilderij gezet, hoe moet ik dat opnieuw mengen? Dus dat is voor je eigen gebruik. Maar ik merk dat het publiek ook toch wel erg geïnteresseerd is in wie je bent als kunstenaar en dat zie je heel goed in zo’n boek. En wat je doet. Ik moet even denken aan sociale media. Ook daar vinden mensen het ontzettend interessant om een kijkje in de keuken te hebben wat zo’n kunstenaar nou dagelijks uitspookt. En als je dat wil vatten in een reële vorm, dan is zo’n kunstenaarsboekje natuurlijk de beste optie.”
Geen toeval
Woensdag 12 maart begint de 90e Boekenweek, het is dan ook niet toevallig dat de nieuwe tentoonstelling bij ARS iets met boeken heeft. Thema van de Boekenweek is ‘Je Moerstaal.’ Aan Brussee daarom de vraag of er ook een moerstaal is qua kunst, is er een typisch Nederlandse kunst? “Ja, d’r zijn natuurlijk in Nederland heel veel tradities op het gebied van kunst. Om even op die boeken in te focussen: ik denk dat elke kunstenaar wel ergens een dummyboekje heeft aangeschaft om in te tekenen. Tekenen is de basis van alles, krijg je altijd te horen. En dat klopt ook bij schetsboeken. De moerstaal is denk ik juist heel gevarieerd, want iedereen heeft zo z’n eigen aanpak. En dat zie je ook, in hoe het boek eruit ziet wat ze hier op tafel leggen en ook wat er binnen in te zien is.”
We vroegen hem ook of hij getwijfeld had over deelname aan de tentoonstelling. Uiteindelijk is zo’n boek toch een eigen iets wat je meestal bij jezelf houdt. “Ja maar dit zijn allemaal studies gemaakt voor het resultaat, namelijk dat stripboek. Een graphic novel moet ik eigenlijk zeggen, want stripboek klinkt toch anders.”
Het offer
Brussee heeft het over de vorig jaar gepubliceerde graphic novel ‘Het offer’, waar hij zes jaar aan werkte. Daarin het verhaal van de commotie die ontstaat in het Parijs van mei 1913, wanneer het ballet ‘Le Sacre du printemps’ van Igor Stravinsky voor het eerst wordt opgevoerd. Het werd door het publiek ontvangen met hoongelach, boegeroep en gegooide voorwerpen.
Kijkend naar het eerdergenoemde boek met studies vertelt hij: “Voordat je een stripboek kunt maken, het begint gewoon bij potlood en papier. Dus bij een idee. En dat moet je visueel, moet je dat voorbereiden. Daarna heb je eigenlijk, vandaag de dag, twee keuzes. Je kunt het analoog doen, je kunt het digitaal doen.”
Naast kunstenaar is Brussee een verwoed fietser. “Onderweg maak ik dit soort kleine boekjes. Met ook het idee om daar gedeeltes uit te halen en die los te verkopen zodat ik mijn vakantie kan terugverdienen. Het is dus wel degelijk een bedacht intieme uiting die ik maak. Maar ook daar merk ik dat mensen het erg leuk vinden en interessant vinden om je te volgen op Facebook en op Instagram en daarna een fysiek tekeningetje of schilderijtje wat ik onderweg maak, om dat te hebben.” Als zzp’er krijgt Brussee geen vakantiegeld maar daar heeft hij dus een creatieve oplossing voor bedacht.
Boekenwolk
Van Brakkee geen boeken op de tentoonstelling. Dat wil zeggen: geen heel boek. Wel uit elkaar gehaalde boeken, die de vorm van een wolk hebben gekregen. Brakkee gebruikt in haar werk regelmatig vormen uit de natuur. Over de boekwolken vertelt ze: “Je kan het bijna ontplofte boeken noemen. De boeken zijn letterlijk binnenstebuiten gekeerd. Ik vind altijd van een boek: leuk zo’n vierkante vorm, plat. Maar het gaat mij om de binnenkant en dat laat ik nu letterlijk zien.”
BOEK&BEELD
De tentoonstelling BOEK&BEELD is bij ARS (Pieterskerkgracht 9A, Leiden) nog te bezoeken tot en met zondag 23 maart. Op vrijdag, zaterdag en zondag van 13.00 tot 17.00 uur. Op de laatste dag, zondag 23 maart, is er om 14.00 uur een open gesprek met de kunstenaars.
Deelnemende kunstenaars zijn: Joke Elzinga, Ben Vroom, Sander ten Napel, Christiaan van Tol, Andries Boertien, Erik Romme, Wilma Keizer, Henk Hannemann, Marijke Verhoef, Yvonne Burg, Annelies Brakkee, Barthel Brussee, Marije Mommers, Nicole Carvajal en Lies Verdenius. En er zijn de door het in 2021 overleden ARS-lid Bert van der Veer nagelaten boekjes. Deze bevatten etsen die door leden en cursisten in het gebouw van ARS werden gemaakt.
Oudste
Ars Aemula Naturae (de kunst wedijvert met de natuur) is een kunstenaarsvereniging in Leiden. Als voortzetting van de in 1694 door de schilders Willem van Mieris en Carel de Moor opgerichte schildersacademie is het de oudste vereniging van beeldend kunstenaars van Nederland.
Tegenwoordig meestal Ars Aemula of kortweg ARS genoemd, heeft de vereniging zo’n honderd professioneel werkende leden. Sommige leden geven in het gebouw van ARS cursussen in verschillende beeldende kunstdisciplines waarvoor je je als beginner of amateur kan inschrijven.
Paul Aalbers praat met Annelies Brakkee en Barthel Brussee over de tentoonstelling BOEK&BEELD.
Telefoon Redactie
071 - 5425160
